शेअर बाजारातील अस्थिरतेचा परिणाम गुंतवणुकीवर
गेल्या काही महिन्यांपासून शेअर बाजारात मोठ्या प्रमाणावर चढ-उतार दिसून येत आहेत. जागतिक स्तरावरील आर्थिक अनिश्चितता, अमेरिकेतील व्याजदरांतील वाढ, आणि विविध भू-राजकीय कारणांमुळे गुंतवणूकदारांमध्ये अस्वस्थता वाढली आहे. निफ्टी ५०सारख्या प्रमुख निर्देशांकानेही याच कालावधीत ५% पेक्षा अधिक घसरण नोंदवली आहे. अशा अस्थिर वातावरणात, गुंतवणूकदारांची प्रमुख चिंता म्हणजे आपली मूळ गुंतवणूक सुरक्षित ठेवणे आणि तरीही काही प्रमाणात परतावा मिळवणे.
बाँड्स – एक सुरक्षित आणि स्थिर पर्याय
अशा वेळेस बाँड्स हा गुंतवणुकीचा एक असा पर्याय आहे जो जोखीम कमी ठेवतो आणि नियमित परतावा देतो. सरकारी रोखे आणि AAA रेटेड कॉर्पोरेट बाँड्स या दोन प्रकारांमध्ये सध्या दरवर्षी अनुक्रमे ६.२% ते ७.५% पर्यंत परतावा मिळतो. विशेषतः ज्यांना दीर्घकालीन गुंतवणूक हवी आहे आणि जोखीम टाळायची आहे, त्यांच्यासाठी बाँड्स अतिशय उपयुक्त ठरतात. ते केवळ स्थिर उत्पन्न देत नाहीत, तर बाजारातील अस्थिरतेपासून संरक्षण देखील देतात.
गुंतवणूक पोर्टफोलिओमध्ये विविधतेचे महत्त्व
फक्त शेअर्स किंवा म्युच्युअल फंड्सवर अवलंबून राहणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी बाँड्स पोर्टफोलिओमध्ये विविधता आणण्यासाठी एक चांगले साधन ठरतात. आर्थिक तज्ज्ञांच्या मते, बाँड्सचा समावेश केल्यामुळे एकंदर पोर्टफोलिओची जोखीम सुमारे ३०% पर्यंत कमी करता येते. म्हणजेच, शेअर बाजार कोसळल्यास बाँड्समधील गुंतवणूक आपल्या संपूर्ण भांडवलावर मोठा परिणाम होऊ देत नाही.
आर्थिक अनिश्चिततेत स्थिर परतावा
बाजाराला प्रभावित करणाऱ्या घटकांमध्ये जागतिक घटनाक्रम, मध्यवर्ती बँकांचे धोरण, आणि चलनवाढ यांचा समावेश होतो. अशा घटकांपासून गुंतवणूक वाचवण्यासाठी बाँड्स एक विश्वसनीय साधन म्हणून काम करतात. अनेक आर्थिक सल्लागार सांगतात की, अशा काळात बाँड्समुळे गुंतवणूकदारांना स्थिर रोख प्रवाह मिळतो आणि मूळ रकमेचे संरक्षण होते. परिणामी, उत्पन्नाचा विश्वासार्ह स्रोत तयार होतो.
गेल्या काही वर्षांची परताव्याची तुलना
आकडेवारी स्पष्टपणे दर्शवते की बाँड्सचे परतावे स्थिर असतात, जरी इक्विटी बाजार अधिक परतावा देत असला तरी त्यातील अस्थिरता अधिक असते. उदाहरणार्थ, २०२० ते २०२५ या कालावधीत निफ्टी ५० ने १९.८% परतावा दिला पण त्यात मोठी अस्थिरता होती. याच कालावधीत AAA रेटेड कॉर्पोरेट बाँड्सने ६.९% आणि सरकारी बाँड्सने ६.१९% सरासरी वार्षिक परतावा दिला. विशेष बाब म्हणजे २०२४-२५ मध्ये निफ्टीचा परतावा ७.४४% इतका मर्यादित राहिला, तर सोनं ४१.५% आणि AAA बाँड्सने ८.०३% स्थिर परतावा दिला.
बाँड गुंतवणुकीबाबत जागरूकतेचा अभाव
असे असूनही, बाँड्सबद्दल पुरेशी जागरूकता नाही. विशेषतः तरुण गुंतवणूकदार शेअर बाजार आणि म्युच्युअल फंडांकडे अधिक आकर्षित होतात कारण त्यांना तुलनेने अधिक परताव्याची अपेक्षा असते. बाँड्सचे परतावे तुलनेत थोडे कमी भासत असल्यामुळे त्यांच्याकडे दुर्लक्ष होते. याशिवाय, बाँड्सबाबत माहितीची कमतरता आणि गुंतवणुकीच्या प्रक्रिया तुलनेने क्लिष्ट असल्यामुळे अनेकजण यामध्ये गुंतवणुकीपासून दूर राहतात.
डिजिटल प्लॅटफॉर्म्समुळे सोपी गुंतवणूक
मात्र, सध्याच्या काळात आरबीआय रिटेल डायरेक्ट, इंडिया बाँड्स आणि इतर डिजिटल प्लॅटफॉर्म्समुळे सामान्य गुंतवणूकदारांसाठीही बाँड्समध्ये गुंतवणूक करणे सोपे झाले आहे. यामुळे ज्या लोकांना सुरक्षित आणि स्थिर उत्पन्न हवे आहे, त्यांच्यासाठी हे प्लॅटफॉर्म्स चांगला पर्याय बनत आहेत.
भारतातील बाँड मार्केटचा वाढता विस्तार
भारतातील बाँड मार्केट देखील वेगाने विस्तारत आहे. सध्या या बाजाराचे एकूण मूल्य २.६९ ट्रिलियन डॉलरच्या आसपास आहे. जरी अमेरिका आणि इतर विकसित देशांच्या तुलनेत भारतातील बाँड मार्केटमध्ये तरलता कमी असली, तरीही SEBI आणि इतर संस्थांच्या प्रयत्नामुळे हळूहळू सुधारणा होत आहेत. भविष्यात या बाजारात अधिक पारदर्शकता, प्रवेशसुलभता आणि गुंतवणुकीच्या संधी वाढण्याची शक्यता आहे.
गुंतवणुकीचा समतोल – एक सोपा नियम
बाँड्समध्ये किती गुंतवणूक करावी, यासाठी एक सोपा नियम आहे: ‘१०० – वय = इक्विटी गुंतवणूक’. उर्वरित टक्केवारी बाँड्स आणि इतर निश्चित उत्पन्नाच्या साधनांमध्ये गुंतवावी. उदाहरणार्थ, जर एखाद्याचे वय ४० असेल, तर ६०% गुंतवणूक इक्विटीजमध्ये आणि ४०% गुंतवणूक बाँड्समध्ये करणे योग्य ठरते. अशा प्रकारे गुंतवणुकीचा समतोल साधता येतो आणि बाजारातील अस्थिरतेचा परिणाम मर्यादित करता येतो.