Gratuity Money Alert | खाजगी कंपनीत नोकरी करताय? ग्रेच्युटीची 2,88,461 रुपये रक्कम खात्यात जमा होणार
ग्रेच्युटी म्हणजे काय आणि का दिली जाते?
ग्रेच्युटी ही एखाद्या कर्मचाऱ्याला त्याच्या कंपनीमध्ये दीर्घकालीन सेवा दिल्यानंतर मिळणारी रक्कम आहे. ही रक्कम कर्मचारी नोकरी सोडतो तेव्हा एकप्रकारच्या बक्षीस किंवा मानधन म्हणून दिली जाते. विशेषतः, जर कोणी कर्मचारी एका कंपनीत सलग पाच वर्षांहून अधिक काळ काम करत असेल, तर त्याला ही ग्रेच्युटी अनिवार्यपणे दिली जाते. ही योजना कर्मचार्‍यांचे आर्थिक भवितव्य सुरक्षित करण्यासाठी तयार करण्यात आली आहे.
ग्रेच्युटीसाठी पात्रतेचे निकष आणि कालमर्यादा
भारतात ग्रेच्युटी मिळण्यासाठी कर्मचारी किमान 5 वर्षे संबंधित कंपनीमध्ये सलग सेवा दिलेला असावा. मात्र, 4 वर्षे आणि 8 महिने सेवा झाल्यास, ती 5 वर्षे म्हणून गृहित धरली जाऊ शकते. याउलट, जर सेवा 4 वर्षे आणि 7 महिनेच असेल, तर ती 5 वर्षे मानली जाणार नाही आणि अशा कर्मचाऱ्याला ग्रेच्युटी मिळणार नाही. ही वेळ ठरवताना नोटीस पिरियडलाही समाविष्ट केलं जातं.
कंपनीत किमान किती कर्मचारी असावेत?
जर एखाद्या कंपनीत किमान 10 कर्मचारी नियमित काम करत असतील, तर त्या कंपनीला ग्रेच्युटी अ‍ॅक्ट अंतर्गत नोंदणी करणे बंधनकारक आहे. ही अट खाजगी व सरकारी, दोन्ही प्रकारच्या कंपन्यांवर लागू होते. दुकानं, फॅक्टरी आणि सेवा क्षेत्रात येणाऱ्या अनेक व्यवसायांचाही यामध्ये समावेश होतो.
ग्रेच्युटी एक्ट अंतर्गत कंपनीची नोंदणी महत्त्वाची
कंपनी ग्रेच्युटी अ‍ॅक्ट अंतर्गत रजिस्टर्ड असल्यास, कर्मचारी ग्रेच्युटी मिळवण्यासाठी पात्र ठरतो. मात्र, जर कंपनीने रजिस्ट्रेशन केलेले नसेल, तर ग्रेच्युटी देणे ही त्या कंपनीच्या इच्छेवर अवलंबून असते. त्यामुळे नोकरी करताना किंवा सोडताना, कंपनीचे रजिस्ट्रेशन स्थिती तपासणे अत्यंत आवश्यक आहे.
मृत्यू झाल्यास काय?
जर एखाद्या कर्मचाऱ्याचा मृत्यू निवृत्तीपूर्वी किंवा नोकरी सोडण्यापूर्वी झाला, तर कंपनीला त्या कर्मचाऱ्याच्या नामनिर्दिष्ट व्यक्तीस ग्रेच्युटी रक्कम देणे बंधनकारक आहे. या परिस्थितीत पाच वर्षांची सेवा पूर्ण करण्याची अट लागू होत नाही.
ग्रेच्युटीची गणना कशी केली जाते?
ग्रेच्युटी रक्कम मोजण्यासाठी एक ठराविक सूत्र वापरले जाते:
(शेवटचा पगार) x (कंपनीत केलेली वर्षांची संख्या) x (15/26)
येथे 15 हा 15 दिवसांचा पगार दर्शवतो आणि 26 हे महिन्यातील कार्यदिवस (सप्‍ताहातील 4 सुट्ट्या वगळून) मानले जातात.
उदाहरण
जर एखाद्या कर्मचाऱ्याचा शेवटचा पगार ₹25,000 असेल आणि त्याने 20 वर्षे कंपनीत काम केले असेल, तर त्याच्या ग्रेच्युटीची गणना खालीलप्रमाणे केली जाईल:
₹25,000 x 20 x (15/26) = ₹2,88,461.54
ही रक्कम त्या कर्मचाऱ्याला नोकरी संपल्यानंतर किंवा सेवानिवृत्तीनंतर एकाच वेळी मिळू शकते, जी त्याच्या भविष्यासाठी एक मोठा आर्थिक आधार ठरू शकतो.