धीरूभाई अंबानी या नावानं ओळखल्या जाणाऱ्या उद्योगजगताच्या दिग्गजाची खरी ओळख थोडी वेगळी आहे. त्यांच्या यशाची आणि प्रभावी नेतृत्वाची कहाणी अनेकांनी ऐकलेली असली, तरी त्यांचं खरं नाव अनेकांना माहिती नसेल. धीरूभाई हे नाव म्हणजे एक affectionate nickname आहे, जे लोकांनी त्यांना प्रेमानं दिलं होतं. पण त्यांचं अधिकृत व पूर्ण नाव आहे – धीरजलाल हीरालाल अंबानी. हे नाव त्यांच्या जन्मवेळी त्यांना दिलं गेलं होतं आणि त्यांच्या उद्योगक्षेत्रातील सुरुवातीच्या काळात याच नावाचा वापर केला जात असे. २८ डिसेंबर १९३२ रोजी जन्मलेले धीरजलाल अंबानी हे गुजरातमधील चोरवाड या गावात लहानाचे मोठे झाले.
कितव्या वयात केली रिलायन्स इंडस्ट्रीजची स्थापना?
धीरूभाई अंबानी यांचा उद्योगविश्वातील प्रवास सामान्य पातळीवरून सुरू झाला. त्यांनी व्यवसायाची पहिली पायरी १९५८ साली चढली, जेव्हा त्यांनी “Reliance Commercial Corporation” या नावानं कंपनीची सुरुवात केली. त्यावेळी त्यांचं वय केवळ २५ वर्षं होतं. सुरुवातीला हे एक छोटं ट्रेडिंग कंपनी होती, जी विविध वस्तूंच्या आयात-निर्यातीत गुंतलेली होती. त्या काळात भारतात उद्योजकता म्हणजे फक्त श्रीमंत व प्रतिष्ठित घराण्यांचा विशेषाधिकार मानला जात असे, पण धीरूभाई अंबानी यांनी त्या संकल्पनेला धक्का दिला आणि स्वतःच्या मेहनतीच्या जोरावर रिलायन्सला उभारलं.
रिलायन्सची वाढ – एका व्यवसायातून समूहात रूपांतरण
धीरूभाई अंबानी यांनी व्यवसायाची सुरुवात कापडाच्या व्यवसायातून केली. त्यांनी “Vimal” या ब्रँडअंतर्गत स्वस्त, दर्जेदार कापड ग्राहकांपर्यंत पोहोचवलं. ही रणनीती ग्राहकांमध्ये खूप लोकप्रिय ठरली. यशाच्या या टप्प्यावरून त्यांनी रिलायन्सला केवळ वस्त्र व्यवसायापुरती मर्यादित न ठेवता, पेट्रोकेमिकल्स, तेलशुद्धीकरण, आणि शेवटी विविध क्षेत्रांमध्ये विस्तार करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी उद्योगाला केवळ देशात नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही मान्यता मिळवून दिली.
विविध क्षेत्रांतील यश आणि वारसा
धीरूभाई अंबानी यांच्या दूरदृष्टीचा परिणाम म्हणजे रिलायन्स ग्रुपने एकापाठोपाठ एक क्षेत्रं व्यापली. त्यांचा मुलगा मुकेश अंबानी यांनी त्यांच्या स्वप्नांची पूर्तता करत रिलायन्स इंडस्ट्रीजला टेलिकॉम, रिटेल, डिजिटल सेवा अशा आधुनिक क्षेत्रांत नेलं. धीरूभाईंच्या निधनानंतरही त्यांच्या मूल्यांवर चालत कंपनीने नवनवीन उच्चांक गाठले आणि आज रिलायन्स देशातील सर्वात मोठ्या कॉर्पोरेट गटांपैकी एक आहे.
तरुण वयात उद्योगाची पायाभरणी – प्रेरणादायी यादीत समावेश
स्टॅटिस्टा (Statista) ने नुकतीच अशा उद्योजकांची यादी जाहीर केली आहे, ज्यांनी अतिशय कमी वयात आपली कंपनी स्थापन केली आणि ब्रँड म्हणून ती उभारली. या यादीत बिल गेट्स (Microsoft), मार्क झुकरबर्ग (Facebook), आणि रितेश अग्रवाल (OYO) यांच्यासारख्या नावांबरोबर धीरूभाई अंबानी यांचंही नाव समाविष्ट आहे. वयाच्या अवघ्या २५व्या वर्षी त्यांनी रिलायन्सचा पाया घातला होता आणि नंतर ती भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा एक अविभाज्य भाग बनली.