अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावर व्यक्त केलेल्या नाराजीमुळे दोन प्रमुख अमेरिकन कंपन्यांपुढे स्पष्ट धोरणात्मक निर्णय घेण्याची वेळ आली होती. अ‍ॅपलनं भारतात उत्पादन सुरू ठेवण्याचा निर्णय घेतला, तर टेस्लाचे प्रमुख एलॉन मस्क यांनी भारतातील योजनांबाबत माघार घेतल्याचं स्पष्ट झालं आहे. ही स्थिती भारत-अमेरिका तणावाच्या पार्श्वभूमीवर विशेष महत्त्वाची मानली जात आहे.
टेस्लाचा प्रकल्प बदल: उत्पादनाऐवजी केवळ विक्रीवर भर
केंद्रीय उद्योगमंत्री एच. डी. कुमारस्वामी यांच्या मते, टेस्ला भारतात कार उत्पादनाची कोणतीही योजना आखत नाही. त्याऐवजी, कंपनीने देशात फक्त शोरूम उघडण्याचे नियोजन केलं असून, वाहनांची आयात करून थेट विक्री केली जाणार आहे. भारतात गेल्या काही वर्षांपासून टेस्ला येण्याच्या चर्चा सुरू होत्या, पण प्रत्यक्ष उत्पादन प्रकल्प स्थापन करण्याबाबत स्पष्टता नव्हती. आता मात्र हे चित्र स्पष्ट झालं आहे – भारतात टेस्ला ‘मॅन्युफॅक्चरिंग’ नव्हे, तर फक्त ‘डिस्ट्रिब्युशन’ मोडमध्ये उतरणार आहे.
गिगाफॅक्टरी आणि भारतातील संभाव्यता: एक संधी, एक मर्यादा
टेस्लाची गिगाफॅक्टरी – म्हणजेच इलेक्ट्रिक वाहने, बॅटरी आणि चार्जिंग सोल्युशन्ससाठी उत्पादन केंद्र – भारतात स्थापन झाल्यास मॅन्युफॅक्चरिंग आणि टेक्नॉलॉजी क्षेत्राला मोठी चालना मिळू शकते. भारतातील EV (Electric Vehicle) धोरण, स्टार्टअप्स, आणि हरित ऊर्जेचा झपाट्याने होत असलेला विकास या दृष्टीने ही संधी अत्यंत मौल्यवान ठरू शकते. पण भारतातील वाहन विक्री व्यवस्था, कर रचना, आणि किंमतसंवेदनशील ग्राहक यामुळे टेस्लाला व्यवसाय पद्धतीत मोठे बदल करावे लागतील.
थेट ग्राहक विक्री की डीलर नेटवर्क?
टेस्ला आपल्या जागतिक मॉडेलनुसार थेट ग्राहकांना कार विकते – यात कोणतेही डीलर किंवा मध्यस्थ नाहीत. भारतात मात्र वाहन विक्रीचा पारंपरिक पद्धत डीलरशिपवर आधारित आहे. त्यामुळे टेस्लाला स्थानिक कायदे आणि ग्राहकांच्या सवयींनुसार आपला विक्री मोडिफाय करावा लागेल. याशिवाय विक्रीनंतरची सेवा (After Sales Service) पुरवणं देखील अत्यंत महत्त्वाचं ठरणार आहे, कारण याच आधारावर ग्राहक ब्रँडबाबत आपलं नातं जुळवत असतात.
भारतात किंमत ही मोठी अडचण
भारतीय ग्राहक प्रामुख्याने २० लाख रुपयांपेक्षा कमी किंमतीची वाहने खरेदी करतात. टेस्लाचं सर्वात स्वस्त मॉडेल – Model 3 – सध्या अमेरिकेत सुमारे $42,490 (सुमारे ३७ लाख रुपये) इतक्या किंमतीला उपलब्ध आहे. भारतात यावर आयात कर, GST, आणि इतर शुल्क मिळून गाडीची किंमत ५५ ते ६० लाखांपर्यंत जाऊ शकते. इतक्या किंमतीत इलेक्ट्रिक कार घेणाऱ्या ग्राहकांची संख्या मर्यादित आहे. त्यामुळे टेस्लाला स्थानिक उत्पादनाचा पर्याय निवडावा लागेल, अन्यथा त्यांचं उत्पादन भारतात केवळ उच्चभ्रू ग्राहकांपुरतंच मर्यादित राहील.
एलॉन मस्क यांची २०२५ साठी नवीन दिशा
एलॉन मस्क यांनी याच वर्षी जानेवारीत २०२५ च्या पहिल्या सहामाहीत कमी किंमतीचं मॉडेल लाँच करण्याचे संकेत दिले आहेत. या स्वस्त मॉडेल्सच्या माध्यमातून कंपनी अधिक व्यापक ग्राहकवर्गापर्यंत पोहोचू शकेल. जर या मॉडेल्सचं भारतात उत्पादन होऊ लागलं, तर यामुळे कंपनीला आयात कर कमी करता येईल आणि किफायतशीर किंमतीत कार बाजारात आणता येतील. मात्र, या सगळ्या गोष्टी ट्रम्प यांचं धोरण, भारत सरकारची EV पॉलिसी आणि टेस्लाची दीर्घकालीन गुंतवणूक धोरण यावर अवलंबून असतील.