हेलिकॉप्टर पायलट बनणं हे केवळ साहसी वाटचाल नाही, तर योग्य शिक्षण, व्यावसायिक प्रशिक्षण आणि आर्थिक गुंतवणूक यांचा विचारपूर्वक घेतलेला निर्णय असतो. हे क्षेत्र उच्च उत्पन्न आणि विविध संधी देणारे आहे, पण यासाठीची तयारीही तितकीच काटेकोर असते.
शैक्षणिक पात्रता काय लागते?
हेलिकॉप्टर पायलट व्हायचं असल्यास, तुमच्याकडे विज्ञान शाखेतील १२वी उत्तीर्ण प्रमाणपत्र असणं आवश्यक आहे. विशेषतः, गणित आणि भौतिकशास्त्र हे विषय १२वीमध्ये शिकलेले असणे अनिवार्य असते. ही मूलभूत पात्रता व्यावसायिक वैमानिक प्रशिक्षण घेण्यासाठी आवश्यक असते.
प्रशिक्षण आणि लायसन्स प्रक्रिया
१२वीनंतर इच्छुक विद्यार्थ्यांनी डीजीसीए मान्यताप्राप्त फ्लाइंग ट्रेनिंग स्कूलमध्ये प्रवेश घ्यावा लागतो. येथे कमर्शियल हेलिकॉप्टर पायलट लायसन्स (CHPL – Commercial Helicopter Pilot Licence) मिळवण्यासाठी सैद्धांतिक आणि प्रात्यक्षिक दोन्ही प्रकारचं प्रशिक्षण दिलं जातं. हे प्रशिक्षण साधारणतः १२ ते १८ महिन्यांमध्ये पूर्ण केलं जातं, यामध्ये १५० तासांपेक्षा अधिक उड्डाण प्रशिक्षण (flying hours) आवश्यक असते.
खर्च किती येतो?
हा अभ्यासक्रम आर्थिक दृष्टिकोनातून खर्चिक मानला जातो. संपूर्ण प्रशिक्षणासाठी लागणारा खर्च फ्लाइंग स्कूलच्या गुणवत्तेनुसार आणि सुविधा पाहून वेगवेगळा असतो. एकूण खर्च साधारणतः २० लाख ते ५० लाख रुपयांपर्यंत जाऊ शकतो. यामध्ये प्रशिक्षण फी, हेलिकॉप्टर उड्डाण तास, परीक्षा शुल्क, वसतिगृह खर्च, आणि वैद्यकीय तपासणीचा खर्च समाविष्ट असतो.
सुरुवातीची कमाई किती असते?
नवीन CHPL धारक सुरुवातीला ४०,००० ते ७५,००० रुपयांपर्यंत मासिक पगार मिळवू शकतात. सरकारी सेवांमध्ये किंवा पर्यटन उड्डाणांमध्ये पगार तुलनात्मकरीत्या थोडा कमी असतो, तर खाजगी चार्टर कंपन्यांमध्ये यामध्ये अधिक कमाईची शक्यता असते.
अनुभव वाढला की पगार कसा वाढतो?
एकदा का वैमानिकाला ३-५ वर्षांचा अनुभव आला, की त्याचा पगार लक्षणीय वाढतो. अनुभवी पायलट दरमहा १.२ लाख ते ३ लाखांपर्यंत कमाई करू शकतात. विशेषतः व्हीआयपी चार्टर, कॉर्पोरेट, किंवा आपत्कालीन बचाव सेवांमध्ये काम करणारे पायलट जास्त वेतन कमावतात.
पगार कोणत्या गोष्टींवर अवलंबून असतो?
पायलटचे उत्पन्न अनेक घटकांवर ठरते. त्यामध्ये त्याचा एकूण अनुभव, घेतलेले विशेष प्रकारचे प्रशिक्षण (जसे की नाईट फ्लाइंग, मल्टी-इंजिन ऑपरेशन), कार्यरत असलेली संस्था (सरकारी किंवा खाजगी), तसेच उड्डाणाचा प्रकार (उदा. पर्यटन, बचाव मोहीम, औद्योगिक) हे सर्व महत्त्वाचे ठरतात.