कर निर्धारण वर्ष २०२५-२६ साठी आयकर परतावा भरण्याची प्रक्रिया सुरु झाली असून, सरकारने करदात्यांसाठी मोठा दिलासा देत अंतिम तारीख ३१ जुलै २०२५ वरून १५ सप्टेंबर २०२५ पर्यंत वाढवली आहे. यामुळे आता तुम्ही अधिक वेळ घेऊन तुमचा आयटीआर भरू शकता. विशेष म्हणजे, आता घरबसल्या तुम्ही स्वतःच तुमचा रिटर्न भरू शकता आणि त्यासाठी चार्टर्ड अकाउंटंट (CA) कडे जाण्याची गरज उरलेली नाही. या लेखात आपण ८ सोप्या पायऱ्यांद्वारे ऑनलाइन ITR कसा भरावा याचे सविस्तर मार्गदर्शन पाहणार आहोत.
आयटीआर भरण्यापूर्वी लागणारी महत्त्वाची कागदपत्रे
ITR भरण्याची प्रक्रिया सुरू करण्यापूर्वी तुमच्याकडे काही आवश्यक कागदपत्रांची पूर्तता असणे गरजेचे आहे. फॉर्म १६ हा कागदपत्र नोकरदार व्यक्तीस कंपनीकडून मिळतो आणि त्यात पगार व त्यावरील कपात यांचा तपशील असतो. फॉर्म २६एएस हा तुमच्या पॅन क्रमांकाशी संबंधित कर कपातीचा सारांश देतो. याशिवाय, वार्षिक माहिती विवरण (AIS) आणि कर माहिती सारांश (TIS) हे तुमच्या आर्थिक व्यवहारांचा तपशील देतात, जसे की बँकेतील व्यवहार, शेअर व्यवहार, व्याज इत्यादी. बँक स्टेटमेंट आणि बँकेने दिलेले व्याज प्रमाणपत्रही उत्पन्न आणि वजावटीचे प्रमाण समजून घेण्यासाठी उपयुक्त ठरते. ही सर्व कागदपत्रे एकत्र करून ठेवावीत, जेणेकरून माहिती भरण्याच्या वेळी अडचण येणार नाही.
पायरी १ – आयकर विभागाच्या वेबसाइटवर लॉग इन करा
तुमचा ITR ऑनलाइन भरण्यासाठी सर्वप्रथम https://www.incometax.gov.in या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या. ‘Login’ या पर्यायावर क्लिक करा. त्यानंतर, तुमचा PAN नंबर ‘User ID’ म्हणून टाका व ‘Continue’ वर क्लिक करा. नंतर तुमचा पासवर्ड टाका आणि पुन्हा ‘Continue’ करा. जर तुमच्याकडे खाते नसेल, तर तुम्ही ‘Register’ वर क्लिक करून नवीन खाते तयार करू शकता.
पायरी २ – ‘File Income Tax Return’ या टॅबवर जा
वेबसाइटवर लॉग इन झाल्यावर, वरच्या टॅबमधून ‘e-File’ निवडा. त्यानंतर ‘Income Tax Returns’ या पर्यायावर क्लिक करा आणि ‘File Income Tax Return’ या लिंकवर क्लिक करा. ही प्रक्रिया सुरू केल्यानंतर तुम्हाला पुढच्या टप्प्यांमध्ये मार्गदर्शन दिले जाईल.
पायरी ३ – मूल्यांकन वर्ष व फायलिंग मोड निवडा
पुढे, तुम्हाला संबंधित मूल्यांकन वर्ष निवडावे लागेल. उदाहरणार्थ, आर्थिक वर्ष २०२४-२५ साठी तुम्ही ‘Assessment Year 2025-26’ निवडावा लागेल. त्यानंतर ‘Online’ हा फायलिंग मोड निवडा. मूळ रिटर्न (Original Return) आणि सुधारित रिटर्न (Revised Return) यापैकी एक निवडा. जर तुम्ही पहिल्यांदाच रिटर्न भरत असाल, तर मूळ रिटर्न हा पर्याय निवडा.
पायरी ४ – तुमची फाइलिंग स्थिती (Status) निवडा
या टप्प्यावर तुम्हाला तुमची कर भरण्याची स्थिती निवडावी लागते. ती ‘Individual’, ‘HUF’ (हिंदू अविभक्त कुटुंब) किंवा ‘Other’ यांपैकी एक असते. बहुतांश सामान्य नागरिक आणि नोकरदार वर्गासाठी ‘Individual’ हा पर्याय योग्य असतो. हा पर्याय निवडून पुढे ‘Continue’ वर क्लिक करा.
पायरी ५ – योग्य ITR फॉर्म निवडा
तुमच्या उत्पन्नाच्या स्वरूपावर आधारित ITR फॉर्म निवडणे आवश्यक असते. जर तुम्ही नोकरदार असाल, पेन्शनधारक असाल किंवा फक्त बँकेच्या व्याजावर उत्पन्न घेत असाल, तर ITR-1 (सहज) योग्य आहे. जर तुमच्याकडे भांडवली नफा (उदा. शेअर्स विक्रीतून) असेल, तर ITR-2 निवडा. व्यवसायिक किंवा स्वतंत्र व्यावसायिक असाल तर ITR-3 आवश्यक आहे. जर तुम्ही छोटे व्यवसायिक असाल आणि ‘Presumptive Taxation Scheme’ अंतर्गत कर भरत असाल, तर ITR-4 (सुगम) योग्य आहे. तुम्हाला कोणता फॉर्म लागू होतो, हे समजण्यासाठी ‘Help Me Choose’ या पर्यायाचा वापर करा.
पायरी ६ – ITR भरण्याचे कारण निवडा
या टप्प्यावर तुम्हाला तुमचा रिटर्न भरण्याचे कारण निवडावे लागते. उदाहरणार्थ, ‘Taxable income is more than basic exemption limit’ (करपात्र उत्पन्न सूट मर्यादेपेक्षा जास्त आहे) हे सर्वसाधारण कारण आहे. किंवा तुमच्यावर अन्य कोणतेही कायदेशीर निकष लागू असतील (उदा. परदेशी मालमत्ता, मोठे व्यवहार) तर ती कारणेही येथे निवडावी लागतात. हे टप्पे योग्यरीत्या पूर्ण केल्यावर तुम्ही पुढील फॉर्मवर जाऊ शकता.
पायरी ७ – Pre-filled माहिती पडताळून पहा
तुमचा फॉर्म अनेक तपशीलांसह आधीच भरलेला असतो. उदाहरणार्थ, पॅन, आधार, नाव, संपर्क माहिती, बँक खाती, पगाराची रक्कम, व्याज उत्पन्न, वजावट (Deduction) तपशील – हे सर्व प्रणालीमध्ये आधीच भरलेले असतात. हे तपशील Form 16, AIS, TIS यांच्याशी जुळतात की नाही, हे नीट पडताळून पाहा. काही चुकीची माहिती असल्यास ती सुधारता येते. सर्व माहिती अचूक भरल्यानंतर फॉर्म सबमिट करा.
पायरी ८ – ई-पडताळणी (E-Verification) करा
आयटीआर भरून झाला म्हणजे काम संपले असे नाही. सबमिट केल्यानंतर त्याची ई-पडताळणी करणे अनिवार्य असते. ही पडताळणी तुम्ही आधार ओटीपी, नेट बँकिंग, बँक अकाउंट OTP किंवा डीमॅट अकाउंटद्वारे करू शकता. यापैकी कोणताही एक पर्याय वापरून पडताळणी ३० दिवसांच्या आत पूर्ण करावी लागते. जर तुम्हाला ऑनलाइन पडताळणी शक्य नसेल, तर ITR-V चा प्रिंटआउट घेऊन त्यावर सही करून तो सीपीसी, बेंगळुरू येथील आयकर विभागाच्या कार्यालयात पाठवता येतो.