अमेरिकेच्या शेअर बाजारात शुक्रवारी सलग दुसऱ्या दिवशी मोठी घसरण पाहायला मिळाली. डाऊ जोन्स ५.५ टक्क्यांनी घसरला, S&P 500 निर्देशांक जवळपास ६ टक्क्यांनी खाली आला, तर नॅसडॅक तब्बल ५.८ टक्क्यांनी घसरून ‘बेअर मार्केट’मध्ये पोहोचला. या दोन दिवसांत गुंतवणूकदारांचं जवळपास ५ ट्रिलियन डॉलर्स म्हणजेच सुमारे ४१५ लाख कोटी रुपयांचं नुकसान झालं. या घसरणीने अमेरिकन शेअर बाजारात खळबळ माजवली असून, गुंतवणूकदारांमध्ये भीतीचे वातावरण आहे.
ट्रम्प यांचे टॅरिफ धोरण आणि जागतिक व्यापारयुद्ध
या घसरणीचं प्रमुख कारण म्हणजे डोनाल्ड ट्रम्प यांनी स्वीकारलेली नविन टॅरिफ (आयात शुल्क) धोरणं. ट्रम्प प्रशासनाने चीनसह इतर अनेक देशांवर अतिरिक्त आयात शुल्क लादण्याची घोषणा केली. त्याला प्रत्युत्तर म्हणून चीननेही अमेरिकेच्या वस्तूंवर ३४ टक्क्यांपर्यंतचे अतिरिक्त शुल्क लावण्याचा निर्णय घेतला. यामुळे दोन्ही देशांमध्ये उघडपणे व्यापारयुद्ध सुरु झालं असून, या संघर्षाचं सावट जागतिक अर्थव्यवस्थेवर गडद होत आहे. गुंतवणूकदारांच्या मते, या व्यापारयुद्धामुळे अमेरिका आणि जग मंदीकडे झुकू शकतं.
फेडरल रिझर्व्हकडून अपेक्षा आणि त्यांचा अपयश
गुंतवणूकदारांना अशी आशा होती की, फेडरल रिझर्व्हचे चेअरमन जेरोम पॉवेल हे व्याजदर कपातीसंबंधी काही सकारात्मक पावलं उचलतील आणि अशांततेच्या काळात बाजाराला थोडा दिलासा देतील. डोनाल्ड ट्रम्प यांनीही सोशल मीडियावरून यासाठी दबाव टाकला होता. मात्र पॉवेल यांनी स्पष्टपणे ‘वेट अँड वॉच’ची भूमिका घेतली. त्यांनी विकासदर आणि महागाई दोन्ही बाबतीत सावधगिरीचा इशारा दिला. यामुळे गुंतवणूकदारांच्या अपेक्षांना धक्का बसला आणि बाजारातील अस्थिरता वाढली. S&P 500 निर्देशांकाची केवळ दोन दिवसांत ५ ट्रिलियन डॉलरने घसरण झाली.
कोरोनानंतरची सर्वात मोठी आर्थिक घसरण
कोरोना महामारीनंतर ही जागतिक शेअर बाजारातील सर्वात मोठी घसरण आहे. मात्र त्या काळात घसरण ही नैसर्गिक संकटामुळे झाली होती, तर सध्याची परिस्थिती ही सरकारच्या धोरणात्मक निर्णयांमुळे उद्भवली आहे. २००८ च्या जागतिक आर्थिक संकटासारखीच ही घसरण दिसत असली, तरी ती पूर्णपणे मानवनिर्मित असल्याचं जाणवते. ट्रम्प यांच्या अचानक आणि आक्रमक टॅरिफ निर्णयामुळे बाजारात विश्वासाचं वातावरण ढासळलं आहे.
१०० वर्षांतील सर्वात मोठी करवाढ
जेपी मॉर्गनच्या विश्लेषकांच्या म्हणण्यानुसार, १९६८ नंतर अमेरिकेतील ही सर्वात मोठी आयात शुल्कवाढ आहे. हे शुल्क लावण्याचा निर्णय अमेरिकेला स्वतःला फटका देणारा ठरतोय. ट्रम्प राष्ट्राध्यक्ष झाल्यानंतर अमेरिकेच्या शेअर बाजारातील एकूण मूल्यांकनात ८ ट्रिलियन डॉलर इतकी घसरण झाली आहे, त्यापैकी ५ ट्रिलियन डॉलरचे नुकसान केवळ दोन दिवसांत झालं. यावरून या धोरणांचा गुंतवणूकदारांवर किती खोल परिणाम होत आहे, हे स्पष्ट होतं.
ट्रम्प यांची प्रतिक्रिया आणि राजकीय भूमिका
या आर्थिक घडामोडींवर ट्रम्प यांनी दिलेली प्रतिक्रिया अधिकच वादग्रस्त ठरली. त्यांनी वक्तव्य केलं की, “थोड्या वेदना तर सहन कराव्याच लागतील. हे तात्पुरतं आहे. आपली रणनीती चांगली आहे. केवळ दुर्बलच अपयशी ठरतील.” ट्रम्प यांच्या मते, सध्याचं नुकसान हे भविष्यातील दीर्घकालीन फायद्यासाठी आवश्यक आहे. मात्र गुंतवणूकदारांना हे आश्वासन पुरेसं वाटत नसल्याचं दिसून येतं.
तांत्रिक क्षेत्रावर परिणाम – iPhone महाग होण्याची शक्यता
ट्रम्प यांच्या टॅरिफ धोरणाचा सर्वात मोठा फटका तांत्रिक क्षेत्राला बसू शकतो. आयफोनचं उत्पादन प्रामुख्याने चीनमध्ये होत असल्याने त्यावर नविन आयात शुल्क लावलं जाईल. यामुळे iPhone च्या किंमती सुमारे ४० टक्क्यांनी वाढू शकतात. Apple कंपनीकडे दोनच पर्याय आहेत – एकतर हा वाढलेला खर्च स्वत: सहन करणे किंवा तो ग्राहकांवर ढकलणे. यामुळे ग्राहकांनाही या टॅरिफ धोरणाचा फटका बसणार आहे.