अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी २ एप्रिल २०२५ पासून व्यापार धोरणात मोठा बदल करत चीनसह अनेक देशांवर आयात कर लावण्याची घोषणा केली. मात्र, बहुतेक देशांनी ट्रम्प यांच्या निर्णयावर प्रतिक्रिया देताना वाटाघाटीचा मार्ग स्वीकारला, तर चीनने मात्र कडवा विरोध दर्शवला. यामुळे दोन महाशक्तींमध्ये व्यापारी संघर्ष उफाळून आला आहे. चीनमधून अमेरिकेत येणाऱ्या वस्तूंवर आता २४५% पर्यंत आयात कर लागू करण्यात आला असून ही माहिती व्हाईट हाऊसच्या अधिकृत तथ्य पत्रकातून समोर आली आहे. याचा थेट अर्थ असा की, अमेरिकन बाजारपेठेत चिनी वस्तू अधिक महाग होतील आणि ग्राहकांना याचा फटका बसेल.
या टॅरिफचा उद्देश चीनवर आर्थिक दबाव आणणे असा असला, तरी त्यामुळे जागतिक पुरवठा साखळीवरही परिणाम होण्याची शक्यता आहे. अमेरिकेचा चीनविरोधी हा दृष्टिकोन जगभरातील इतर देशांसाठीही धोक्याची घंटा ठरतो आहे. यातून निर्माण होणाऱ्या अस्थिरतेचा फटका जागतिक व्यापार व गुंतवणूकदारांच्या विश्वासाला बसू शकतो.
चीनची भूमिका : दबाव झेलणार नाही
या संपूर्ण घडामोडींवर प्रतिक्रिया देताना चीनच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने स्पष्ट केले की, त्यांना अमेरिकेशी व्यापार युद्ध नको आहे. मात्र, जर अमेरिका दबावाच्या रणनीतीने वाटाघाटी करत असेल, तर चीन त्याला बळी पडणार नाही. परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते झांग शियाओगांग यांनी अमेरिकेवर टीका करताना म्हटले की, “अमेरिकेने त्यांच्या सत्तेचा गैरवापर केला आहे, आणि असा देश महान म्हणवू शकत नाही.” त्यांनी हे देखील स्पष्ट केले की सध्या चेंडू अमेरिकेच्या कोर्टात आहे – म्हणजेच, आता पुढचा निर्णय अमेरिका घेणार आहे.
याच पार्श्वभूमीवर चीनने बोईंग कंपनीशी संबंधित महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. चीनमध्ये बोईंग जेट विमाने डिलिव्हर करण्यासंबंधीच्या वृत्तांवर चीनने प्रतिक्रिया देताना सांगितले की, त्यांना यासंबंधी कोणतीही ठोस माहिती नाही. मात्र, अशा निर्णयामुळे अमेरिका-चीनमधील संबंधांवर आणखी गडद सावली पडत आहे.
तणाव वाढत चाललेला व्यापारसंबंध
ट्रम्प प्रशासनाने काही निवडक देशांना आयात शुल्कात ९० दिवसांची सवलत दिली आहे. मात्र, चीनला या सवलतीमधून वगळण्यात आले आहे. हे पाऊल स्पष्टपणे दाखवते की अमेरिका सध्या चीनला एक मुख्य आर्थिक विरोधक मानते आणि त्याच्यावर लक्ष केंद्रीत करत आहे. त्यामुळे व्यापार युद्धाची लाट केवळ अमेरिका आणि चीनपुरती मर्यादित राहणार नाही, तर जागतिक व्यापारव्यवस्थेलाही हादरा बसेल.
या तणावामुळे दोन्ही देशांच्या उद्योगधंद्यांवर परिणाम होऊ लागले आहेत. तंत्रज्ञान, उत्पादन, औद्योगिक उपकरणे, विमान उद्योग अशा अनेक क्षेत्रांमध्ये अस्थिरता निर्माण झाली आहे. ही अनिश्चितता जागतिक गुंतवणूकदारांमध्ये चिंता निर्माण करत आहे आणि त्यामुळे बाजारात चढ-उतार दिसून येत आहेत.
बोईंगच्या शेअरमध्ये घसरण
चीनकडून बोईंग विमानांच्या डिलिव्हरीवर घातलेल्या संभाव्य निर्बंधांचा थेट परिणाम बोईंग कंपनीच्या शेअर्सवर दिसून येतो आहे. १५ एप्रिल २०२५ रोजी नॅस्डॅक स्टॉक एक्स्चेंजवर बोईंगचे शेअर्स ३.५६ टक्क्यांनी घसरले आणि १५३.६१ अमेरिकी डॉलर्सवर व्यवहार करताना दिसले. याच शेअर्सची किंमत मागील दिवशी म्हणजे १४ एप्रिलला १५९.२८ डॉलर्स होती. त्यामुळे एका दिवसात बोईंगच्या शेअरमधील घसरण ५.६७ डॉलर्स इतकी झाली.
ही घसरण केवळ शेअर बाजारापुरती मर्यादित नाही, तर यामुळे बोईंगच्या एकूण बाजार भांडवलातही घट झाली आहे. सध्या कंपनीचे भांडवल सुमारे ११५ अब्ज अमेरिकी डॉलरवर पोहोचले आहे. हे आकडे दर्शवतात की अमेरिका-चीन व्यापारी युद्धाचा फटका केवळ राजकीय पातळीवर मर्यादित राहणार नाही, तर मोठमोठ्या बहुराष्ट्रीय कंपन्यांच्या आर्थिक आरोग्यावरही परिणाम होणार आहे.