भारत आणि अमेरिका यांच्यात सध्या सुरू असलेल्या व्यापार वाटाघाटींना नव्या वळणावर नेणाऱ्या घटना घडत आहेत. अमेरिकेच्या माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतासह काही देशांवर आयातीवर अतिरिक्त शुल्क (टॅरिफ) लादण्याची घोषणा केली होती. मात्र, भारत सरकारने या एकतर्फी निर्णयावर संयम राखून पण ठाम भूमिका घेतली आहे. वाणिज्य व उद्योग मंत्री पीयूष गोयल यांनी ‘बंदुकीच्या धाकावर भारत कधीही तडजोड करत नाही’ असे ठाम शब्दांत अमेरिकेला संदेश दिला आहे.
टॅरिफ संकट आणि भारताची भूमिका
२ एप्रिल रोजी ट्रम्प प्रशासनाने भारतातून येणाऱ्या काही वस्तूंवर २६ टक्के अतिरिक्त शुल्क लावण्याचा निर्णय घेतला. हा निर्णय भारतासाठी आर्थिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचा होता, कारण याचा थेट परिणाम निर्यातीवर आणि व्यापार संतुलनावर होऊ शकतो. मात्र, ९ एप्रिल रोजी अमेरिकेने या निर्णयावर ९० दिवसांची स्थगिती जाहीर केली – म्हणजेच ९ जुलैपर्यंत भारताला सवलत मिळाली आहे. तथापि, याचवेळी १० टक्के बेसिक ड्युटी कायम ठेवण्यात आली आहे, जी अजूनही भारताच्या आयातीवर प्रभाव टाकू शकते.
‘बंदुकीच्या धाकावर वाटाघाटी नाही’ – गोयल यांचा रोखठोक इशारा
या सगळ्या घडामोडींवर बोलताना पीयूष गोयल यांनी स्पष्ट सांगितले की भारत कोणत्याही दबावाखाली निर्णय घेत नाही. “आम्ही कधीही बंदुकीच्या धाकावर वाटाघाटी करत नाही. आम्ही आमच्या जनतेच्या हितासाठी काम करतो आणि घाईघाईत कोणतंही नुकसानकारक पाऊल उचलत नाही,” असे त्यांनी ठामपणे सांगितले. यावरून हे दिसून येते की, भारत आपल्या सार्वभौम आर्थिक धोरणांत अमेरिकेसारख्या महासत्तेच्या दबावाखाली येणार नाही.
९० दिवसांत संभाव्य तोडगा आणि ‘विन-विन’ करार
या काळात भारत आणि अमेरिका यांच्यात एक ‘अंतरिम व्यापार करार’ होण्याची शक्यता आहे. या कराराचा उद्देश दोन्ही देशांसाठी फायदेशीर असा “विन-विन” करार असावा, असा आहे. अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, सप्टेंबर-ऑक्टोबर २०२५ पर्यंत या कराराचा पहिला टप्पा पूर्ण करण्याचे दोन्ही देशांचे उद्दिष्ट आहे. हे करार भारताच्या ‘विकसित भारत २०४७’ या दृष्टिकोनात महत्त्वाचे योगदान देऊ शकतात.
व्यापार वृद्धीचे मोठे लक्ष्य
सध्या भारत-अमेरिका यांच्यातील व्यापार १९१ अब्ज डॉलरच्या आसपास आहे. परंतु हे प्रमाण २०३० पर्यंत ५०० अब्ज डॉलरपर्यंत नेण्याचे उद्दिष्ट ठरवण्यात आले आहे. या दिशेने वाटाघाटी सुरू असून, भारत त्यात अग्रेसर असल्याचे गोयल यांनी नमूद केले. भारताने सातत्याने अमेरिकेशी संपर्क ठेवला असून, व्हिडीओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे आणि प्रत्यक्ष भेटीद्वारे चर्चा सुरू आहेत. भारताचा फोकस ‘इंडिया फर्स्ट’ आणि ‘विकसित भारत २०४७’ या व्यापक दृष्टिकोनावर आहे.