पहलगाम हल्ल्यानंतर उद्भवलेलं तणावपूर्ण वातावरण
२२ एप्रिल रोजी जम्मू-काश्मीरमधील पहलगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यात २६ पर्यटकांचा मृत्यू झाला आणि अनेक जण जखमी झाले. या घटनेनंतर भारत सरकारने पाकिस्तानविरोधात आक्रमक भूमिका घेतली आहे. केंद्र सरकारने पाकिस्तानला आर्थिक आणि कूटनीतिक स्तरावर दडपण्यासाठी विविध उपाययोजना राबवायला सुरुवात केली आहे. यामध्ये सिंधू नदी पाणी करार पुनरावलोकन, अटारी सीमावर्ती व्यापार बंद करणे यांसारख्या निर्णयांचा समावेश आहे. या पावलांमुळे आधीच डबघाईला आलेल्या पाकिस्तानच्या अर्थव्यवस्थेवर अजून मोठा परिणाम होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
भारताचा हवाई क्षेत्राबाबत घेतलेला निर्णायक निर्णय
हल्ल्यानंतर भारताने त्वरित कृती करत पाकिस्तानी विमान कंपन्यांसाठी आपले हवाई क्षेत्र बंद करण्याचा निर्णय घेतला. पाकिस्ताननेही प्रत्युत्तरादाखल भारतासाठी हवाई हद्द बंद केली, मात्र आंतरराष्ट्रीय विमान कंपन्यांवर थेट बंदी घालण्यात आली नाही. तरीही भारताच्या दबावामुळे आणि प्रादेशिक अस्थिरतेमुळे अनेक आंतरराष्ट्रीय विमान कंपन्यांनी पाकिस्तानचं हवाई क्षेत्र वापरणं बंद करण्याचा निर्णय घेतला आहे. Lufthansa, Air France, Swiss International, British Airways आणि Emirates यांसारख्या कंपन्यांनी आपले मार्ग बदलून पाकिस्तानवर आर्थिक दडपण आणले आहे. Lufthansa समूहाने थेट वक्तव्य करून सांगितलं की, ते आशियाई देशांमध्ये प्रवास करताना आता पाकिस्तानी हवाई मार्ग टाळणार आहेत, कारण त्यांच्यासाठी तो मार्ग आता सुरक्षित व स्थिर नाही.
आर्थिक परिणामांची झळ पाकिस्तानला
पाकिस्तानी हवाई क्षेत्र टाळल्यामुळे देशाच्या हवाई वाहतूक विभागाच्या उत्पन्नावर मोठा परिणाम होणार आहे. आंतरराष्ट्रीय विमान कंपन्या जेव्हा पाकिस्तानचं आकाश ओलांडतात, तेव्हा त्यांना त्यासाठी ओव्हरफ्लाय शुल्क भरावं लागतं. या शुल्कातून पाकिस्तानला दरवर्षी सुमारे २०० ते ३०० दशलक्ष डॉलर्सपर्यंत महसूल मिळतो. विमान कंपन्यांनी हा मार्ग बंद केल्यामुळे हा महसूल थेट घटण्याची शक्यता आहे. त्याच वेळी, हे निर्णय पाकिस्तानच्या आंतरराष्ट्रीय प्रतिमेलाही मोठी धक्का देत आहेत.
कंपन्यांच्या उड्डाण वेळेत आणि खर्चात वाढ
मार्ग बदलल्यामुळे विमान कंपन्यांच्या प्रवासाच्या वेळेत आणि इंधनखर्चातही वाढ झाली आहे. उदाहरणार्थ, Lufthansa च्या फ्रँकफर्ट ते दिल्ली फ्लाइटला आता एक तास जास्त वेळ लागतो आहे. प्रवास वाढल्यामुळे इंधनाचा वापरही वाढतो, ज्याचा थेट परिणाम कंपन्यांच्या खर्चावर होतो. परिणामी, या मार्गावर प्रवास करणाऱ्या प्रवाशांनाही तिकीटदरवाढीचा सामना करावा लागू शकतो. विमान कंपन्यांसाठीही ही एक अप्रत्यक्ष आर्थिक झळ आहे, पण प्रादेशिक सुरक्षेला प्राधान्य देत त्यांनी हा निर्णय घेतला आहे.
आंतरराष्ट्रीय कंपन्यांचा पाकिस्तानवरील अविश्वास
फ्लाइट ट्रॅकिंग डेटावरून स्पष्ट झाले आहे की British Airways, Swiss International, Emirates यांसारख्या कंपन्यांनी आपले मार्ग बदलले असून, त्या पाकिस्तानच्या हवाई हद्दीऐवजी उत्तरेकडील वळण घेत आहेत. ही गोष्ट पाकिस्तानसाठी अत्यंत गंभीर आहे कारण यामधून जागतिक पातळीवर पाकिस्तानबद्दल अविश्वास वाढल्याचं चित्र स्पष्ट होत आहे. विशेषतः Air France ने तर आपल्या निर्णयाचं अधिकृत निवेदनही जारी करून सांगितलं की, प्रादेशिक अस्थिरतेमुळे त्यांनी पाकिस्तानी हवाई मार्ग अनिश्चित काळासाठी स्थगित केला आहे.