सुकन्या समृद्धी योजना ही भारत सरकारने सुरू केलेली एक विशेष बचत योजना आहे, जी मुलींच्या शिक्षण व विवाहासाठी आर्थिक सुरक्षा देण्याच्या उद्देशाने तयार करण्यात आली आहे. या योजनेत खाते उघडण्यासाठी किमान २५० रुपयांची गुंतवणूक आवश्यक आहे, तर जास्तीत जास्त वार्षिक गुंतवणूक मर्यादा दीड लाख रुपये आहे. सध्या या योजनेवर ८.२०% दराने व्याज मिळते, जे बँक एफडीच्या तुलनेत अधिक आहे. खाते उघडल्यानंतर पहिल्या १५ वर्षांपर्यंत पैसे जमा करता येतात आणि मॅच्युरिटी कालावधी मुलीच्या वयाच्या २१ व्या वर्षी संपतो. आयकर कलम ८० सी अंतर्गत करसवलतीचा लाभही मिळतो, ज्यामुळे ही योजना कर बचतीच्या दृष्टीनेही फायदेशीर ठरते.
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS) : निवृत्तीनंतरची आर्थिक सुरक्षितता
६० वर्षे वयोगटातील नागरिकांसाठी पोस्ट ऑफिसची ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना एक अत्यंत आकर्षक पर्याय आहे. या योजनेत किमान १,००० रुपये आणि जास्तीत जास्त ३० लाख रुपयांपर्यंत गुंतवणूक करता येते. या योजनेवर सध्या ८.२०% दराने व्याज मिळते, जे नियमित त्रैमासिक स्वरूपात खात्यात जमा होते. या योजनेचा प्रारंभिक कालावधी ५ वर्षांचा असतो आणि आवश्यकतेनुसार ३ वर्षांसाठी वाढवता येतो. यामध्ये देखील आयकर कलम ८० सी अंतर्गत करसवलतीचा लाभ मिळतो. सुरक्षित आणि हमखास परतावा मिळवणाऱ्या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी ही योजना आदर्श आहे.
पब्लिक प्रॉव्हिडंट फंड (PPF) : दीर्घकालीन सुरक्षित गुंतवणूक
पब्लिक प्रॉव्हिडंट फंड योजना ही भारतातील सर्वाधिक लोकप्रिय दीर्घकालीन बचत योजनांपैकी एक आहे. या योजनेत किमान ५०० रुपये आणि जास्तीत जास्त १.५ लाख रुपये वार्षिक गुंतवणूक करता येते. सध्या पीपीएफवर ७.१०% दराने व्याज मिळते. याची कालावधी १५ वर्षांची असून, ती वाढवता येते. पीपीएफ खात्यामुळे प्राप्त होणारे व्याज आणि मॅच्युरिटी अमाउंट पूर्णतः करमुक्त आहे. शिवाय, खातेधारकाला विशिष्ट अटींनुसार कर्ज घेण्याची व अंशतः पैसे काढण्याची सुविधा दिली आहे. दीर्घ मुदतीच्या सुरक्षित गुंतवणुकीसाठी पीपीएफ एक उत्तम पर्याय आहे.
किसान विकास पत्र (KVP) : ठराविक कालावधीत दुप्पट रक्कम
किसान विकास पत्र ही भारत सरकारद्वारे समर्थित बचत योजना आहे, जिचे वैशिष्ट्य म्हणजे गुंतवलेली रक्कम ठराविक कालावधीनंतर दुप्पट होते. यामध्ये किमान १,००० रुपयांची गुंतवणूक करावी लागते आणि गुंतवणुकीच्या कमाल मर्यादेवर कोणतेही बंधन नाही. सध्या यावर ७.५०% वार्षिक व्याजदर लागू आहे. किसान विकास पत्राची मुदत सुमारे ११९ महिने (साधारणतः ९ वर्षे ११ महिने) आहे. अडीच वर्षांनंतर या योजनेतून पैसे काढण्याची मुभा दिली जाते. मात्र, यात कर सवलत मिळत नाही. तरीही, सुरक्षिततेच्या दृष्टीने ही योजना खात्रीशीर पर्याय मानली जाते.
राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र (NSC) : मध्यम कालावधीसाठी उत्तम पर्याय
राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र, अर्थात NSC, ही एक ५ वर्षांची निश्चित मुदतीची बचत योजना आहे, जिच्यामध्ये किमान १,००० रुपयांपासून गुंतवणूक करता येते आणि जास्तीत जास्त गुंतवणुकीसाठी कोणतीही मर्यादा नाही. सध्या या योजनेवर ७.७०% दराने व्याज मिळते, जे गुंतवणुकीच्या कालावधीत संचित होते आणि मॅच्युरिटीवेळी एकत्रितरित्या दिले जाते. एनएससीमध्ये केलेली गुंतवणूक आयकर कलम ८० सी अंतर्गत करसवलतीसाठी पात्र आहे. मुदतपूर्व पैसे काढण्याची परवानगी काही विशेष परिस्थितींमध्ये दिली जाते, परंतु यामध्ये व्याजदर कमी होऊ शकतो. सुरक्षित आणि मध्यम कालावधीच्या गुंतवणुकीसाठी एनएससी एक चांगला पर्याय आहे.