आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) हे तंत्रज्ञान आज आपल्या दैनंदिन जीवनात सर्वत्र वापरलं जातंय. माहिती संकलन, कंटेंट निर्माण, संवाद, भाषांतर अशा अनेक गोष्टींसाठी AI फायदेशीर ठरत आहे. मात्र, या प्रगतीसोबतच काही गंभीर धोकेही समोर येत आहेत. AI चा चुकीचा वापर करून बनावट ओळखपत्रं तयार करण्याच्या घटना वाढत आहेत, आणि यामध्ये चॅटजीपीटीसारख्या मॉडेल्सचा वापर होत असल्याचं आढळतंय.
चॅटजीपीटीवर बनावट कागदपत्रं तयार करण्याचा आरोप
अलीकडे सोशल मीडियावर अशी माहिती समोर आली आहे की, चॅटजीपीटीसारख्या एआय टूल्सद्वारे आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट आणि मतदार ओळखपत्र यांसारखी बनावट सरकारी कागदपत्रं तयार केली जात आहेत. विशेषतः काही प्रसिद्ध व्यक्तींसाठी बनावट आधार तयार करण्याचे प्रयत्न युजर्सनी केल्याचं उघड झालं आहे. उदाहरणादाखल, “डोनाल्ड ट्रम्प” नावाच्या व्यक्तीसाठी बनावट आधार तयार करण्याची चाचणी एका युजरने केली आणि त्याला तो प्रोटोटाइप स्वरूपात मिळाल्याची माहिती त्याने सोशल मीडियावर शेअर केली.
काय खरं आणि काय फेक?
सर्वप्रथम हे स्पष्ट करणं महत्त्वाचं आहे की, चॅटजीपीटी किंवा तत्सम एआय मॉडेल्स मूळ किंवा वैध आधार-पॅन कार्ड तयार करू शकत नाहीत. UIDAI (भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरण) ही एकमेव अधिकृत संस्था आहे जी भारतातील नागरिकांना आधार कार्ड जारी करते. त्याशिवाय मूळ कार्डांची निर्मिती, अपडेटिंग किंवा पुनर्प्राप्ती करणं शक्य नाही. मात्र, AI मॉडेल्सना फेक डिझाइन्स किंवा ‘प्रोटोटाइप’ तयार करण्यासाठी फसवणुकीने वापरलं जातं, हे धोक्याचं संकेत आहे.
धोका कशामुळे?
-
फेक आयडी वापरून फसवणूक, आर्थिक गुन्हे, आणि ऑनलाईन स्कॅम होण्याची शक्यता वाढते.
-
सोशल इंजिनिअरिंगसाठी बनावट कागदपत्रांचा वापर होतो – म्हणजे एखाद्याचं नाव, पत्ता, ओळख वापरून त्यांचं खोटं प्रतिनिधित्व केलं जातं.
-
बँकिंग, टेलिकॉम, आणि सरकारी योजनांमध्ये गैरवापर करून आर्थिक नुकसान शक्य आहे.
तुम्ही स्वतःचा बचाव कसा कराल?
-
तुमचा आधार आणि पॅन नंबर कोणत्याही अनधिकृत वेबसाईटवर, ईमेल, किंवा सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर शेअर करू नका.
-
UIDAI च्या वेबसाइटवरून आधार ऑथेंटिकेशन लॉक करणे आणि VID (Virtual ID) चा वापर करणे फायदेशीर ठरेल.
-
सतत क्रेडिट स्कोअर, बँक व्यवहार आणि मोबाइल सेवांचा तपास करा – अनधिकृत व्यवहार दिसल्यास त्वरित कारवाई करा.
-
अधिकृत वेबसाईट आणि मोबाईल अ‍ॅप्सचाच वापर करा – विशेषतः आधार किंवा पॅनशी संबंधित कामांसाठी.
-
फेक कागदपत्रं तयार करणाऱ्यांविरोधात सायबर क्राईम पोर्टलवर तक्रार करा – https://cybercrime.gov.in/
सरकार आणि तंत्रज्ञान कंपन्यांची जबाबदारी
AI ही प्रगत टेक्नॉलॉजी असली तरी तिच्या वापरावर कठोर नियंत्रण आवश्यक आहे. OpenAI आणि तत्सम कंपन्यांनी अशा संभाव्य गैरवापरांना प्रतिबंध घालण्यासाठी फिचर्समध्ये बदल करणं, मॉडरेशन करणं आणि अ‍ॅक्सेसवर मर्यादा घालणं गरजेचं आहे. तसंच भारत सरकारने यावर योग्य पद्धतीने धोरणात्मक पावलं उचलणं काळाची गरज आहे.