भारतात क्रेडिट कार्ड वापरणाऱ्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. विशेषतः मोठ्या शहरांपुरते मर्यादित न राहता, आता टियर २ आणि टियर ३ शहरांमध्येही क्रेडिट कार्डचा वापर वेगाने वाढला आहे. एकीकडे हा आर्थिक व्यवहारांचा सुलभ पर्याय ठरत आहे, तर दुसरीकडे अनेकांना यासंबंधी पुरेसे ज्ञान नसल्यामुळे गैरसमज पसरत आहेत. विशेषतः CIBIL स्कोअर आणि क्रेडिट कार्डच्या बिल पेमेंटशी संबंधित बाबींमध्ये अनेकांना संभ्रम असतो. त्यातलं एक महत्त्वाचं प्रश्न म्हणजे – शेवटच्या दिवशी क्रेडिट कार्डचं बिल भरल्यास CIBIL स्कोअर खराब होतो का?
शेवटच्या दिवशी बिल भरल्याने स्कोअरवर परिणाम होतो का?
या प्रश्नाचं उत्तर अगदी स्पष्ट आहे – नाही, शेवटच्या दिवसाला म्हणजे ‘due date’ ला बिल भरल्यास तुमच्या CIBIL स्कोअरवर कोणताही नकारात्मक परिणाम होत नाही. कारण बँक आणि CIBIL सारख्या क्रेडिट ब्यूरो संस्था फक्त हीच गोष्ट तपासतात की तुम्ही दिलेल्या वेळेत तुमचं कर्ज किंवा क्रेडिट कार्ड बिल चुकवलं आहे की नाही. ‘वेळेवर’ या परिभाषेत ‘due date’ पर्यंतचं बिल भरलेलं मानलं जातं. त्यामुळे जर तुम्ही नियमितपणे शेवटच्या दिवशी, पण वेळेत, क्रेडिट कार्डचं बिल भरत असाल तर तुमचा CIBIL स्कोअर खराब होण्याची कोणतीही भीती नाही.
मात्र, ‘due date’ नंतर जर पेमेंट केलं गेलं, तर तो ‘late payment’ किंवा ‘default’ म्हणून नोंदवला जातो, आणि त्याचा थेट परिणाम CIBIL स्कोअरवर होतो. अशा बाबतीत स्कोअर कमी होतो आणि भविष्यातील कर्ज प्रक्रियेत अडथळा निर्माण होतो.
मोबाईल, वीज यांसारखी बिले उशिरा भरल्याने काही फरक पडतो का?
या विषयावरही अनेक गैरसमज आहेत. CIBIL स्कोअर हा फक्त ‘क्रेडिट संबंधी व्यवहारांवर’ आधारित असतो. यामध्ये क्रेडिट कार्डचे बिल, वैयक्तिक कर्ज, गृहकर्ज, वाहन कर्ज, व्यवसाय कर्ज यासारख्या गोष्टींचा समावेश होतो. मोबाईल, वीज, इंटरनेट किंवा इतर सेवा बिलं ही ‘क्रेडिट ट्रॅकिंग’च्या व्याप्तीत येत नाहीत. त्यामुळे ही बिले उशिरा भरली, किंवा चुकवली तरी तुमच्या CIBIL स्कोअरवर त्याचा कोणताही परिणाम होत नाही.
अर्थात, अशा सेवांबाबत जबाबदारीनं वागणं आवश्यक असतंच, पण फक्त स्कोअरच्या दृष्टिकोनातून पाहिल्यास, ती गोष्ट फारशी महत्त्वाची नाही.
CIBIL स्कोअर सुधारण्यासाठी काय करावं?
CIBIL स्कोअर चांगला ठेवण्यासाठी खालील गोष्टींचे काटेकोर पालन करणं आवश्यक आहे:
-
EMI आणि क्रेडिट कार्ड बिल वेळेवर भरणं: ही सर्वात महत्त्वाची गोष्ट आहे. कोणताही विलंब स्कोअर खराब करू शकतो.
-
क्रेडिट लिमिटच्या जवळपास वापर टाळा: जास्त प्रमाणात क्रेडिट वापरल्यास बँक तुम्हाला ‘हाय रिस्क’ ग्राहक मानू शकते.
-
अनावश्यक नवीन कर्ज घेणे टाळा: वारंवार कर्जासाठी अर्ज केल्यास तुमचा क्रेडिट प्रोफाइल कमजोर वाटतो.
-
क्रेडिट रिपोर्ट नियमित तपासा: कधी-कधी चुकीची माहितीही CIBIL रिपोर्टमध्ये येऊ शकते, ती वेळेवर दुरुस्त करणं गरजेचं आहे.
जर योग्य पद्धतीनं वागलंत, तरी स्कोअरमध्ये सुधारणा होत नसेल, तर CIBIL किंवा इतर क्रेडिट ब्यूरोशी संपर्क साधून आवश्यक माहिती द्यावी.
CIBIL स्कोअर चांगला असण्याचं महत्त्व
CIBIL स्कोअर हा तुमच्या आर्थिक शिस्तीचं प्रतिबिंब असतो. ७५० किंवा त्यापेक्षा जास्त स्कोअर असल्यास तुम्हाला बँकांकडून कर्ज मिळणं सोपं होतं, आणि त्यावर व्याजदरही तुलनेने कमी मिळतो. त्यामुळे बँक तुमच्यावर विश्वास ठेवते. शिवाय, तुमच्या कर्ज अर्जावर तत्काळ निर्णय दिला जातो, त्यामुळे वेळ वाचतो आणि व्यवहार सुरळीत होतात.
त्यामुळे शेवटच्या दिवशी बिल भरताय की नाही, यावर फोकस करण्याऐवजी, बिल ‘due date’ नंतर चुकवू नये – हाच मूलमंत्र आहे. आर्थिक शिस्त पाळा आणि CIBIL स्कोअर उत्तम ठेवा.