Systematic Transfer Plan (STP) ही एक अत्यंत उपयुक्त आणि रणनीतिक योजना आहे, जी गुंतवणूकदाराला एका म्युच्युअल फंड योजनेतून दुसऱ्या योजनेत ठराविक कालावधीत नियोजित रक्कम हस्तांतरित करण्याची सुविधा देते. यामध्ये सामान्यतः सुरुवात डेट फंडासारख्या स्थिर आणि कमी जोखमीच्या योजनेपासून होते आणि नंतर हळूहळू निधी इक्विटी फंडात ट्रान्सफर केला जातो. ही प्रक्रिया सिस्टिमॅटिक असल्यामुळे बाजाराच्या चढ-उतारांचा प्रभाव नियंत्रित करता येतो, जे दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी लाभदायक ठरते.
एसटीपी कशी कार्य करते? – बाजाराचा फायदा मिळवण्यासाठीची योजनाबद्ध प्रक्रिया
जेव्हा गुंतवणूकदार मोठी रक्कम एकाच वेळी गुंतवण्याऐवजी ती एक स्थिर योजनेत (उदा. डेट फंड) ठेवतो आणि त्यातून नियमित अंतराने थोडी थोडी रक्कम इक्विटी फंडात हस्तांतरित करतो, तेव्हा त्याला दोन फायदे मिळतात. एक म्हणजे एकरकमी गुंतवणुकीतील जोखीम टळते, आणि दुसरे म्हणजे बाजारात पडझड झाल्यास त्याचा उपयोग करून अधिक युनिट्स मिळवता येतात. हे ‘रुपी कॉस्ट अ‍ॅव्हरेजिंग’सारखे काम करते आणि परतावा वाढवण्यास मदत करते.
उदाहरणार्थ, एखाद्या गुंतवणूकदाराकडे ₹५ लाखांची एकरकमी रक्कम असेल, तर तो ती सर्व रक्कम थेट इक्विटी फंडात गुंतवण्याऐवजी ती प्रथम अल्पकालीन डेट फंडात गुंतवतो आणि मग दर महिन्याला ₹२५,००० प्रमाणे इक्विटी फंडात ट्रान्सफर करतो. यामुळे बाजारातील अस्थिरतेचा प्रभाव टळतो आणि परतावाही अधिक होतो.
एसटीपीचे प्रकार – गुंतवणुकीत लवचिकता आणि नियोजन
एसटीपीच्या तीन प्रमुख प्रकार असतात आणि ते गुंतवणूकदाराच्या गरजेनुसार निवडले जाऊ शकतात:
-
निश्चित एसटीपी (Fixed STP): यात प्रत्येक महिन्याला (किंवा ठराविक कालावधीत) एक निश्चित रक्कम एका योजनेतून दुसऱ्या योजनेत ट्रान्सफर केली जाते. ही योजना त्यांच्या साठी उपयुक्त असते, जे नियमितता आणि शिस्तप्रिय गुंतवणुकीवर भर देतात.
-
लवचिक एसटीपी (Flexible STP): या प्रकारात गुंतवणूकदाराच्या गरजेनुसार ट्रान्सफरची रक्कम कमी-जास्त केली जाऊ शकते. बाजाराच्या स्थितीचा विचार करून लवचिकतेने गुंतवणूक करता येते.
-
भांडवल वृद्धी आधारित एसटीपी (Capital Appreciation STP): यात फक्त योजनेतून झालेली नफा (म्हणजेच भांडवलवाढ) दुसऱ्या योजनेत ट्रान्सफर केली जाते, मूळ रक्कम कायम ठेवली जाते. यामुळे जोखीम कमी राहते आणि नफा दुसऱ्या गुंतवणुकीसाठी वापरता येतो.
एसटीपीचे फायदे – परतावा वाढवण्यासाठीची योग्य संधी
-
जोखीम नियंत्रण: बाजार अस्थिर असताना, एकरकमी गुंतवणूक करताना जोखीम अधिक असते. एसटीपीच्या माध्यमातून ही रक्कम टप्प्याटप्प्याने गुंतवली जात असल्याने जोखीम नियंत्रणात राहते. एकाच वेळी सर्व पैसे मार्केटमध्ये गुंतवण्याची गरज राहत नाही.
-
जास्त परतावा मिळवण्याची संधी: अस्थिर बाजारपेठेत सस्त्या दराने जास्त युनिट्स खरेदी केल्यामुळे, बाजार वर गेल्यावर जास्त परतावा मिळण्याची शक्यता वाढते. दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी ही योजना विशेषतः उपयुक्त ठरते.
-
नुकसान कमी करण्याची संधी: जर बाजार घसरत असेल, तर एसटीपीमुळे थेट बाजारात एकरकमी गुंतवणूक न करता योजना बदलता येते आणि नुकसान टाळता येते.
-
कर नियोजनासाठी उपयुक्त: गुंतवणूकदार ELSS (Equity Linked Saving Scheme) योजनेत निधी ट्रान्सफर करून कर बचतीचा लाभ घेऊ शकतात. काही वेळा Capital Gains कर टाळण्यासाठीही STP वापरला जातो.
एसटीपी आणि एसआयपीमधील फरक – कुठला पर्याय निवडावा?
एसआयपी (Systematic Investment Plan) आणि एसटीपी या दोन्ही योजनांमध्ये नियमित गुंतवणुकीवर भर दिला जातो, पण दोघांमध्ये काही महत्त्वाचे फरक आहेत. एसआयपीमध्ये बाह्य स्रोताकडून (उदा. बँक खाते) म्युच्युअल फंडात दर महिन्याला गुंतवणूक केली जाते, तर एसटीपीमध्ये एका म्युच्युअल फंड योजनेतून दुसऱ्या योजनेत निधी ट्रान्सफर होतो. त्यामुळे ज्या गुंतवणूकदारांकडे एकरकमी रक्कम आहे पण ती थेट इक्विटी फंडात गुंतवण्याची इच्छा नाही, त्यांच्यासाठी एसटीपी अधिक फायदेशीर ठरतो.