Coal Production Report 2024:
जगभरात कोळसा उत्पादनाच्या स्पर्धेत भारताने जबरदस्त कामगिरी करत दुसऱ्या क्रमांकाचं स्थान पटकावलं आहे. एनर्जी इन्स्टिट्यूटच्या ‘स्टॅटिस्टिकल रिव्ह्यू ऑफ वर्ल्ड एनर्जी 2024’ या नव्या अहवालानुसार, चीनने जिथे ४,७८० दशलक्ष टन कोळशाचं उत्पादन करत पहिलं स्थान कायम राखलं आहे, तिथे भारताने १,०८५.१ दशलक्ष टन कोळसा उत्पादनासह अनेक मोठ्या देशांना मागे टाकलं आहे.
जागतिक यादीत भारताची आघाडी — कोण मागे राहिले?
भारताच्या पाठीमागे इंडोनेशिया (८३६.१ दशलक्ष टन), अमेरिका (४६४.६ दशलक्ष टन), ऑस्ट्रेलिया (४६२.९ दशलक्ष टन), रशिया (४२७.२ दशलक्ष टन) आणि तुर्की (८७.० दशलक्ष टन) हे देश आहेत, जे कोळसा उत्पादनाच्या बाबतीत भारताच्या खूपच मागे पडले आहेत.
ही आकडेवारी दर्शवते की भारताचा ऊर्जा क्षेत्रातील प्रभाव आणि स्थान आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अधिक मजबूत झालं आहे. विशेषतः, ही कामगिरी ऊर्जेच्या स्वयंपूर्णतेकडे भारताच्या वाटचालीचं लक्षण मानली जात आहे.
ऊर्जा सुरक्षिततेसाठी कोळसा – पण हरित ऊर्जेचीही गरज
भारतात वीजनिर्मितीचा सर्वात मोठा स्रोत अजूनही कोळसा आहे. औद्योगिक वाढ, शहरीकरण आणि वाढत्या वीज मागणीमुळे कोळसा अजूनही अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. तज्ज्ञांच्या मते, कोळशाच्या उत्पादनात वाढ झाल्याने ऊर्जा सुरक्षितता आणि औद्योगिक प्रगतीला चालना मिळते.
मात्र, यासोबतच पर्यावरणीय दृष्टीकोनातून कोळशावरील अवलंबित्वही चिंतेचा विषय आहे. त्यामुळेच सरकार नवीन व नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतांच्या दिशेनेही सक्रियपणे काम करत आहे. पवन आणि सौर ऊर्जा यामध्ये गुंतवणूक वाढवून भारत शाश्वत ऊर्जेचा मार्ग स्वीकारण्याच्या दिशेने पावले टाकतोय.
कोळसा उत्पादनातील भारताची कामगिरी – काही ठळक मुद्दे:
-
चीन – ४,७८० दशलक्ष टन (पहिला क्रमांक)
-
भारत – १,०८५.१ दशलक्ष टन (दुसरा क्रमांक)
-
इंडोनेशिया – ८३६.१ दशलक्ष टन
-
अमेरिका – ४६४.६ दशलक्ष टन
-
ऑस्ट्रेलिया – ४६२.९ दशलक्ष टन
-
रशिया – ४२७.२ दशलक्ष टन
-
तुर्कस्तान (तुर्की) – ८७.० दशलक्ष टन
नजीकच्या काळात दिशा काय असेल?
कोळसा उत्पादनातली ही वाढ भारताच्या खाणक्षेत्रातील क्षमतेचं प्रतिबिंब आहे. पुढील काळात सरकारकडून उच्च दर्जाच्या तंत्रज्ञानाचा वापर, खाण धोरणांतील सुधारणा आणि खाजगी गुंतवणुकीस प्रोत्साहन दिलं जात असल्यामुळे हे क्षेत्र आणखी बळकट होण्याची शक्यता आहे.
तरीही, उर्जा क्षेत्रात दीर्घकालीन शाश्वतता टिकवण्यासाठी भारताला हरित ऊर्जेकडे अधिक वेगाने वळणं आवश्यक आहे. कोळसा आणि सौर/पवन ऊर्जेचा समतोल राखणे हे भविष्यातील यशाचं सूत्र ठरू शकतं.