ग्रे मार्केट म्हणजे काय?
ग्रे मार्केट, म्हणजेच एक अनौपचारिक आणि अनियंत्रित शेअर बाजार. येथे शेअर्सची खरेदी-विक्री शेअर बाजारात अधिकृत लिस्टिंग होण्याआधीच होते. हे बाजार सेबीसारख्या नियंत्रक संस्थांच्या नियमांच्या बाहेर चालते, म्हणूनच याला ‘ग्रे’ म्हणजे अर्धकाळोखातील बाजार म्हटलं जातं.
कुठल्या शेअर्सचा व्यवहार इथे होतो?
कोणतीही कंपनी जेव्हा IPO आणण्याच्या तयारीत असते, तेव्हा त्या कंपनीचे काही शेअर्स निवडक गुंतवणूकदार किंवा ब्रोकरकडून अनौपचारिकरित्या विकले जातात. या शेअर्सना अनलिस्टेड शेअर्स म्हटलं जातं. हे व्यवहार कायद्याच्या कक्षेबाहेर असल्यामुळे जोखीम वाढते.
ग्रे मार्केटमध्ये शेअर्स खरेदी करण्याची प्रक्रिया कशी असते?
ग्रे मार्केटमध्ये खरेदी-विक्री ही पूर्णपणे व्यक्तिगत नेटवर्क्स, ब्रोकर, किंवा कंपनीतील कर्मचारी / प्रवर्तकांद्वारे होते. यामध्ये दोन प्रमुख मार्ग आहेत:
-
ब्रोकरमार्फत खरेदी-विक्री:
काही अनुभवी ब्रोकर अनलिस्टेड शेअर्सची सौदेबाजी करतात. त्यांच्याशी संपर्क साधून तुम्ही या शेअर्समध्ये गुंतवणूक करू शकता. -
कंपनीच्या कर्मचाऱ्यांकडून थेट खरेदी:
काही कर्मचारी IPO आधी आपले शेअर्स विकतात. हे शेअर्स विशेष सवलतीत मिळण्याची शक्यता असते, पण त्यासाठी विश्वासार्हता आणि पारदर्शक व्यवहार महत्त्वाचे असतात.
किंमत कशी ठरते?
ग्रे मार्केटमध्ये शेअर्सची किंमत मागणी आणि पुरवठा, कंपनीच्या IPO संदर्भातील चर्चेचा हवामान, तसेच कंपनीच्या भविष्यातील संभाव्य कामगिरीवर ठरते. यात कोणताही अधिकृत किंमत निर्धारण यंत्रणा नसते. व्यवहार झाल्यानंतर, शेअर्स ऑफ-मार्केट ट्रान्सफरद्वारे तुमच्या डीमॅट खात्यात जमा केले जातात.
जोखमी कोणत्या आहेत?
-
कायद्याचे संरक्षण नाही: व्यवहार अनौपचारिक असल्यामुळे तुम्हाला कायदेशीर हक्क मिळत नाहीत.
-
व्यक्ती ऐनवेळी मागे हटल्यास काही करता येत नाही.
-
भाव वाढले तरी शेअर्स मिळालेच याची शाश्वती नाही.
-
ब्रोकर फसवणूक करू शकतो.
यामुळे, ग्रे मार्केटमध्ये गुंतवणूक करताना विश्वासार्ह स्त्रोत आणि संपूर्ण माहिती घेणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे.
ग्रे मार्केट म्हणजे सुवर्णसंधी की धोका?
ग्रे मार्केट अनेकदा शेअर्सच्या वास्तविक मागणीचा अंदाज देतो, त्यामुळे काही गुंतवणूकदार याकडे संधी म्हणून पाहतात. पण हे क्षेत्र अपारदर्शक असल्यामुळे, योग्य माहिती आणि मार्गदर्शनाशिवाय गुंतवणूक केल्यास मोठा आर्थिक तोटा होऊ शकतो.