RBI Decision:- रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) लवकरच नवीन ५० रुपयांच्या नोटा जारी करणार आहे.ज्यावर नव्याने नियुक्त झालेल्या गव्हर्नर संजय मल्होत्रा यांची स्वाक्षरी असेल. डिसेंबर २०२४ मध्ये संजय मल्होत्रा यांनी शक्तीकांत दास यांची जागा घेतली होती आणि त्यांच्या नियुक्तीनंतर चलन व्यवस्थापन प्रक्रियेनुसार नोटांवरील स्वाक्षरी अद्यतनित केली जात आहे.
आरबीआयच्या माहितीनुसार, नव्या नोटांची रचना आणि वैशिष्ट्ये सध्याच्या महात्मा गांधी (नवीन) मालिकेतील ५० रुपयांच्या नोटांसारखीच राहतील, त्यामुळे नागरिकांना कोणत्याही नव्या डिझाइनशी जुळवून घेण्याची आवश्यकता नाही. याचा अर्थ असा आहे की नवीन नोटांमध्ये रंगसंगती, प्रतिमांचा नमुना, आणि सुरक्षात्मक वैशिष्ट्ये पूर्वीच्या नोटांसारखीच असतील.
मात्र, फक्त गव्हर्नरच्या स्वाक्षरीत बदल होईल. यापूर्वी जारी झालेल्या सर्व ५० रुपयांच्या नोटा कायदेशीर चलन म्हणून वैध राहतील आणि त्या व्यवहारासाठी वापरता येतील. त्यामुळे नागरिक किंवा व्यापाऱ्यांना कोणत्याही जुन्या नोटा बदलण्याची गरज नाही. हा बदल मुख्यतः आरबीआयच्या अधिकृत प्रक्रियेचा भाग आहे. ज्याअंतर्गत प्रत्येक नव्या गव्हर्नरच्या नियुक्तीनंतर त्यांच्या स्वाक्षरीच्या नोटा चलनात येतात.
संजय मल्होत्रा यांचा प्रशासकीय आणि शैक्षणिक अनुभव
संजय मल्होत्रा हे भारतीय प्रशासकीय सेवेत (IAS) १९९० बॅचचे अधिकारी असून, त्यांचा कार्यकाळ राजस्थान केडरमध्ये राहिला आहे. त्यांनी आपले अभियांत्रिकी शिक्षण प्रतिष्ठित भारतीय तंत्रज्ञान संस्था (IIT) कानपूर येथून संगणक विज्ञान (Computer Science) शाखेत पूर्ण केले आहे.
यानंतर त्यांनी अमेरिकेतील प्रसिद्ध प्रिन्सटन विद्यापीठातून सार्वजनिक धोरण (Public Policy) विषयात पदव्युत्तर पदवी मिळवली आहे. त्यांचे शैक्षणिक शिक्षण आणि प्रशासनातील व्यापक अनुभव यामुळे त्यांना धोरणात्मक योजना आखण्यात तसेच अर्थविषयक व्यवस्थापनात विशेष कौशल्य प्राप्त झाले आहे.
संजय मल्होत्रा यांची प्रशासकीय कारकीर्द
मल्होत्रा यांनी आपल्या ३३ वर्षांच्या प्रशासकीय कारकीर्दीत विविध महत्त्वाच्या क्षेत्रांत सेवा बजावली आहे. त्यांनी वीज, वित्त, कर आकारणी, माहिती तंत्रज्ञान, खाणकाम, महसूल, आणि सार्वजनिक प्रशासन अशा विविध क्षेत्रांमध्ये कार्य केले आहे. त्यांच्या प्रशासकीय जबाबदाऱ्यांमध्ये त्यांनी महत्त्वाच्या धोरणात्मक सुधारणा राबवल्या आहेत.
सध्या संजय मल्होत्रा अर्थ मंत्रालयात महसूल सचिव म्हणून कार्यरत होते.जिथे ते कर आणि महसूल व्यवस्थापनासंदर्भात महत्त्वपूर्ण धोरणात्मक निर्णय घेतले.यापूर्वी त्यांनी वित्तीय सेवा विभागाचे सचिव म्हणूनही जबाबदारी सांभाळली होती.
या पदावर कार्यरत असताना त्यांनी बँकिंग सुधारणा, वित्तीय धोरणे आणि वित्तीय सेवा क्षेत्रातील विविध योजना प्रभावीपणे राबवल्या. त्यांच्या प्रशासकीय निर्णयक्षमतेमुळे त्यांनी वित्तीय क्षेत्रात महत्त्वाचे योगदान दिले आहे. आरबीआयच्या गव्हर्नरपदी त्यांची निवड झाल्याने भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या धोरणात्मक नियोजनात त्यांची भूमिका निर्णायक ठरणार आहे.
आर सुब्रमण्यकुमार यांचा कार्यकाळ वाढवला
दुसऱ्या महत्त्वाच्या घडामोडीत भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) आरबीएल बँकेचे व्यवस्थापकीय संचालक (MD) आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO) म्हणून आर सुब्रमण्यकुमार यांचा कार्यकाळ पुढील तीन वर्षांसाठी वाढवण्यास मान्यता दिली आहे. आरबीएल बँकेने दिलेल्या माहितीनुसार, १३ फेब्रुवारी २०२५ रोजी आरबीआयने अधिकृत पत्राद्वारे २३ जून २०२५ ते २२ जून २०२८ या कालावधीसाठी त्यांची पुनर्नियुक्ती करण्यास मान्यता दिली आहे. यामुळे आगामी तीन वर्षांसाठी आरबीएल बँकेच्या धोरणात्मक निर्णयांमध्ये त्यांची महत्त्वपूर्ण भूमिका असेल.
आर सुब्रमण्यकुमार हे बँकिंग आणि वित्तीय क्षेत्रातील अनुभवी अधिकारी आहेत. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली आरबीएल बँकेने अनेक वित्तीय सुधारणा राबवल्या असून बँकेच्या विस्तार धोरणांसाठी त्यांनी महत्त्वाचे निर्णय घेतले आहेत. आरबीआयच्या या निर्णयामुळे बँकेच्या भविष्यातील स्थिरतेला हातभार लागेल.
संजय मल्होत्रा यांच्या सहीच्या नोटा लवकरच चलनात
संजय मल्होत्रा यांच्या स्वाक्षरी असलेल्या ५० रुपयांच्या नवीन नोटा लवकरच चलनात आणल्या जाणार आहेत. मात्र आधीच्या सर्व नोटा वैध राहतील, त्यामुळे नागरिकांना कोणत्याही अडचणींचा सामना करावा लागणार नाही. संजय मल्होत्रा यांच्या प्रशासकीय अनुभवाचा उपयोग आरबीआयच्या धोरणात्मक निर्णयांसाठी होईल. तसेच, आरबीएल बँकेच्या सीईओपदी आर सुब्रमण्यकुमार यांचा कार्यकाळ वाढवण्याच्या निर्णयामुळे बँकेच्या स्थिरतेस मदत होईल. एकूणच, भारतीय बँकिंग क्षेत्रात या दोन्ही बदलांचा परिणाम सकारात्मक राहील आणि वित्तीय प्रणालीच्या बळकटीसाठी महत्त्वाचे ठरेल.