Black Soil: काळ्या मातीला “काळी कापूस माती” असेही म्हणतात. चेरनोझेम ही एक परिपक्व माती आहे जी प्रामुख्याने दक्षिणी द्वीपकल्पीय पठाराच्या लावाच्या शेतात आढळते.
यात डेक्कन ट्रॅप्स आणि झेलेझना निसा आणि ब्रीडलिस या दोन वर्गांच्या खडकांचा समावेश आहे. ही माती प्रामुख्याने भारतातील गाळाच्या भागात आढळते.
त्याचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे ते आर्द्रतेसह विस्तृत होते आणि कोरडेपणासह संकुचित होते आणि ही मालमत्ता मॉन्टमोरिलोनाइट सामग्रीमुळे आहे. कापूस पिकवण्यासाठी ही उत्तम माती आहे. यात सर्वाधिक पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता असून कापूस लागवडीसाठी दीर्घकाळ पाणी लागते.
काळी माती खूप लवकर चिकटते आणि कोरडी झाल्यावर भेगा पडतात, म्हणून काळ्या मातीला स्वयं-मशागत माती म्हणतात.
वनस्पतींच्या वाढीसाठी मातीची भूमिका खूप महत्त्वाची असते. वेगवेगळ्या पिकांमध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या मातीचे स्वतःचे महत्त्व असते. जेव्हा आपण मातीच्या प्रकारांबद्दल बोलतो तेव्हा मातीचे सुमारे 5 प्रकार आहेत. चांगल्या पीक उत्पादनासाठी मातीची योग्य निवड करावी जेणेकरुन वेळेवर पिकापासून चांगले उत्पादन मिळू शकेल. यासोबतच पिकाचा दर्जाही चांगला असावा. त्यामुळे चेर्नोजेमसाठी कोणती पिके उपयुक्त आहेत हे या लेखात सांगू.
उदाहरणार्थ काळी माती, वालुकामय माती, गाळाची माती म्हणजे चिकणमाती, लाल माती इ. जरी सर्व प्रकारच्या मातीची स्वतःची वैशिष्ट्ये आहेत, परंतु या लेखात आम्ही तुम्हाला काळ्या मातीची वैशिष्ट्ये सांगणार आहोत जेणेकरून तुम्हाला त्याबद्दल संपूर्ण माहिती मिळेल.
काळ्या मातीची वैशिष्ट्ये
काळी माती, जी बर्याचदा वनस्पती उत्पादनासाठी वापरली जाते. चेरनोझेममध्ये लोह, चुना, मॅग्नेशियम आणि अॅल्युमिनियम ऑक्साईड यांसारखे पोषक घटक आढळतात, म्हणून चेरनोझेमचा वापर पीक उत्पादनासाठी सर्वोत्तम मानला जातो.
इतर प्रकारच्या मातीच्या तुलनेत चेरनोजेममध्ये नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅशचे प्रमाणही जास्त नसते.
कोणत्या पिकासाठी काळी माती उपयुक्त आहे
कापूस उत्पादनात काळ्या मातीचा मोठ्या प्रमाणात वापर केला जातो. म्हणूनच काळ्या मातीला काळी कापूस माती असेही म्हणतात.
भातशेतीसाठीही काळी माती वापरली जाते
कडधान्य, हरभरा इत्यादी पिकांमध्येही काळी माती वापरली जाते.
इतर पिकांमध्ये, चेरनोझेमचा वापर मुख्यतः गहू, तृणधान्ये, तांदूळ, ज्वारी, ऊस, अंबाडी, सूर्यफूल, भुईमूग, तंबाखू, बाजरी, लिंबूवर्गीय फळे, सर्व प्रकारचे तेलबिया आणि भाजीपाला पिकांमध्ये केला जातो.
बागायती पिकांमध्ये आंबा, सपोटा, पेरू आणि केळी इत्यादी काळ्या जमिनीवर घेतले जातात.